Schulpvaart en geulboog

Geulboog en Schulpvaart Wateroverlast De binnendelta van het Oer-IJ bestond uit een zuidelijke en een noordelijke geulboog. Omstreeks het begin van onze jaartelling was de verlanding van het binnendeltagebied nagenoeg voltooid, maar er waren wel restgeulen in het gebied overgebleven. De zuidelijke geulboog is grotendeels onder de bebouwing van Heemskerk en Castricum verdwenen. De noordelijke geulboog is nog steeds in het landschap aanwezig en eindigt tussen Limmen en Bakkum in een waaiervormig patroon. Deze geulboog, die bestaat uit de Dije, de Koogvaart en tenslotte de Schulpvaart, stond via het IJ met de Zuiderzee in verbinding. Dit heeft in de middeleeuwen nogal eens in de lagere delen van het gebied voor wateroverlast gezorgd. Om de laag gelegen weidegronden rond de dorpen tegen wateroverlast te beschermen legden de dorpsbewoners dijkjes aan. Aan het eind van de 13e eeuw werden de reeds bestaande dijkjes vanaf Akersloot via Uitgeest en langs de Crommenije tot het Wijkermeer bij Beverwijk uiteindelijk met elkaar verbonden. De dijkstukken hebben verschillende namen, maar het geheel wordt de Sint-Aagtendijk genoemd. Na het gereed komen van de Sint-Aagtendijk verloren de lokale dijkjes als waterkeringen hun functie. Vaarweg Behalve een restant van de Oer-IJ binnendelta was de Schulpvaart tot in de 20e eeuw ook een belangrijke vaarweg tussen Castricum/Bakkum, Limmen en Akersloot. Via een sluis in de Sluisbuurt bij Akersloot kon daarnaast het Alkmaarder- en Uitgeestermeer worden bereikt. Aan de vaart lagen verschillende laad- en losplaatsen voor vrachtschuiten, 'stetten' genoemd. Voor de komst van het spoor en de vrachtauto vond het meeste vrachtvervoer over water plaats. Over het water kon men grotere vrachten vervoeren dan met paard en wagen. Bovendien waren de wegen vaak in slechte staat en in natte perioden nauwelijks begaanbaar. Pas na 1945 kreeg het gemotoriseerde wegverkeer de overhand, maar ongeveer rond 1950 werden er nog 15 vrachtschuiten per dag geschut. Schelpenvaart Eeuwenlang vond langs deze waterweg ook de afvoer van schelpen naar de kalkovens plaats voor de productie van metselkalk. De schelpen werden in kalkovens verhit tot zo'n 900 - 1200 graden Celsius. Daarna werden de gebrande schelpen geblust met water en vielen uiteen in schelpkalk. Voor de overwegend agrarische bevolking van Castricum en Bakkum leverde het schelpenvissen een bijverdienste op. Met schelpkarren werden de schelpen vanaf het strand, via een zandpad, nu de Zeeweg, naar het Schulpstet vervoerd. Daar werden de schelpen in schuiten overgeladen om via de Schulpvaart afgevoerd te worden naar onder andere de kalkovens in Alkmaar en later Akersloot. Aan de schelpenvaart heeft de Schulpvaart zijn naam te danken. De omvang van de schelpenvaart nam af nadat een plaatselijke aannemer omstreeks 1931 te Bakkum twee op het Stet gebouwde kalkovens in gebruik had genomen. In 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog, moesten de kalkovens op last van de bezetter worden afgebroken. Na de Tweede Wereldoorlog verdween de schelpenvisserij als gevolg van toenemende import van goedkope steenkalk en de opkomst van de cementindustrie. De sluis in de Sluisbuurt is in de jaren zestig van de vorige eeuw gedempt en de ophaalbrug is gesloopt. Sindsdien ligt te Schulpvaart er dromerig bij. Via de Schulpvaart vindt de afvoer plaats van overtollig water uit de polders naar het Alkmaardermeer (de Schermerboezem) en in droge tijden de aanvoer van boezemwater naar de duinrandpolders. Bovendien vormt zij de natte ader in de ecologische verbindingszone die het duingebied met het Alkmaardermeer verbindt. Bronnen Dekkers, C., Dorren. G., Eerden, R. van, Het land van Hilde, Archeologie in het Noord-Hollandse kustgebied (2006). Lassooy, P., Monnikenwerk, De invloed van de abdij van Egmond op het landschap van Noord-Holland (2008). Vos, Peter e.a., Atlas van Nederland in het holoceen, Landschap en bewoning vanaf de laatste ijstijd tot nu (2011). Westenberg, J., Kennemer dijkgeschiedenis (1974). Zuurbier, S.P.A. De schelpenvisserij in Castricum, 21e Jaarboek Oud-Castricum (1998). Zuurbier, S.P.A., De kalkovens, 21e Jaarboek Oud-Castricum (1998). Zuurbier, S.P.A., De Schulpvaart, 21e jaarboek Oud-Castricum (1998). © Gemeente Castricum Monumenten in beeld