De rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk

De rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk Castricum na de Reformatie Tijdens de Reformatie was de Castricumse bevolking in overgrote meerderheid rooms-katholiek gebleven, maar omstreeks 1567 moesten zij de oude dorpskerk wel aan de protestanten afstaan. In de eerste periode werden op zondagen in het geheim bijeenkomsten bij gelovigen thuis gehouden. In 1663 werd aan de Breedeweg een boerderij tot schuilkerk ingericht. Schuilkerkjes, het woord zegt het al, mochten niet als kerk herkenbaar zijn. In 1728 werd de schuilkerk aanzienlijk verbeterd en zelfs van ‘kerkelijke’ rondboogramen voorzien. De plaatselijke overheid liet het oogluikend toe. Tot aan de sloop in 1858 is de schuilkerk in gebruik geweest. Een originele afbeelding van de schuilkerk is er niet. Wel is door de bekende Castricumse schilder Sijf Portegies naar overlevering een tekening gemaakt. Nadat de nieuwe kerk aan de Alkmaarderstraatweg (nu Dorpsstraat) in 1858 gebruik kon worden genomen werd de schuilkerk in datzelfde jaar verkocht en spoedig daarna gesloopt. De kerk van 1857/1858 In 1857/1858 werd aan de toenmalige Alkmaarderstraatweg (nu Dorpsstraat), ter vervanging van de schuilkerk aan de Breedeweg, een nieuwe kerk gebouwd. Dit kerkje bezat geen volwaardige toren, maar slechts een dakruitertje, een torentje boven de voorgevel. Al na enkele tientallen jaren werd vanwege de slechte bouw en verwaarlozing dringend herstel nodig. Het schip werd verlengd en van spitsboogvensters voorzien. In de plaats van het daktorentje werd aan de voorzijde alsnog een toren gebouwd. In juni 1883 kon de vergrote en gerestaureerde kerk weer in gebruik worden genomen. De kwaliteit van de bouw van de kerk was niet erg best. Bovendien was de kerk te klein voor de groeiende parochiegemeenschap. Men wilde een nieuwe kerk bouwen. De toenmalige pastoor, maar ook zijn opvolger voelden er niets voor. Het bisdom Haarlem vond in Akersloot de enthousiaste Casper van der Deijl. Van der Deijl benaderde het gerenommeerde architectenbureau Jos Cuypers en Jan Stuyt. Jan Stuyt maakte het ontwerp en nam het project later over als zelfstandig architect. Van der Deijl heeft zijn droom niet verwezenlijkt gezien, want hij komt in de zomer van 1909 plotseling te overlijden. De kerk van 1911 De uit Middelharnis afkomstige Theodorus Engering wordt de nieuwe bouwpastoor. Op 18 oktober 1909 vindt de aanbesteding plaats voor kerk en pastorie. Voor de bouw van de kerk dienen zich 13 aannemers aan. Onder de inschrijvers zijn geen Castricumse aannemers. Een bouwproject van een dergelijke omvang durven zij kennelijk niet aan. De bouw van de kerk wordt gegund aan Groenendaal uit Breda. Voor de bouw van de pastorie hebben drie Castricumse aannemers ingeschreven. De plaatselijke aannemer Gerrit Kabel gaat de pastorie bouwen. Vlak naast de oude kerk wordt nog in 1909 met de bouw van de nieuwe kerk begonnen. Jan Stuyt is daarvoor als bouwmeester aangesteld. In 1910 vindt de aanbesteding plaats van een zusterhuis en een school, eveneens ontworpen door Jan Stuyt. Ook daarvan wordt de bouw gegund aan aannemer Kabel. Op 8 juni 1911 wordt de kerk pontificaal ingewijd. Het mag een prestatie genoemd worden dat een kerk van een dergelijke omvang in zo een korte tijd is gebouwd. In de periode van 1948-1954 is het kerkgebouw door glazenier Frans Balendong van (nogal donker uitgevallen) gebrandschilderde ramen voorzien. Balendong voorziet de kerk ook van nieuwe kruiswegstaties. Later is het interieur van de kerk aangepast aan de nieuwe ideeën van liturgieviering. In 1969 wordt de modernisering van het interieur bekroond met de inwijding van het nieuwe altaar, dat nu door plaatsing in het kruis van het gebouw het middelpunt van de vieringen is geworden. In 1971 wordt het Davidorgel aangekocht. Dit orgel is afkomstig uit de gesloopte Anthoniuskerk te Eindhoven. Architect Jan Stuyt Het belang van architect Jan Stuyt (Purmerend 1868- Den Haag 1934) blijkt ondermeer uit het feit dat hij in de eerste decennia van de vorige eeuw verantwoordelijk was voor meer dan 200 bouwwerken. Daartoe behoren 54 rooms-katholieke kerken, waaronder de rooms-katholieke Pancratiuskerk en het raadhuis te Castricum, de beide kapellen van het bedevaartsoord Onze Lieve Vrouw ter Nood en de St. Willibrorduskerk te Heiloo. Andere voorbeelden zijn de raadhuizen van Heemskerk, Heemstede en Purmerend, de kerk in Egmond aan den Hoef, het voormalige St. Elisabethziekenhuis in Alkmaar, het Seminarie Hageveld in Heemstede en de Heilig Landstichting in Nijmegen. Ook was hij architect van scholen en enkele duizenden woningen in Limburg. Zijn aanvankelijk tamelijk traditionalistische opvattingen gingen sterk tegen de tijdgeest in. Stuyt ontwierp later een nieuwe en veel nagevolgde bouwstijl die een mengeling vormde van romaanse en vooral byzantijnse elementen. De inspiratie die hij opdeed tijdens zijn reizen naar Italië, Turkije en het Midden-Oosten heeft overal in ons land sporen achtergelaten. Veel daarvan is terug te vinden op de Heilig Landsticht